ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΩΝ
Συχνά οι πράξεις της σχολικής βίας και του εκφοβισμού πραγματοποιούνται παρουσία μιας μεγάλης ομάδας μαθητών, τους παριστάμενους - παρατηρητές. Σε πολλές περιπτώσεις, οι παρατηρητές δίνουν την παραίσθηση ότι ο δράστης έχει την υποστήριξη της παρούσας πλειοψηφίας, στους οποίους ο δράστης ενσταλάζει το φόβο του να «μιλήσου προς τα έξω».
Παρά το ότι πολλοί από τους παριστάμενους μαθητές δεν συμφωνούν με τις πρακτικές της βίας και του εκφοβισμού, πολύ λίγοι είναι αυτοί που θα επέμβουν να υπερασπίσουν το θύμα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι παριστάμενοι επιλέγουν να μην επέμβουν. Ανησυχούν ότι θα χειροτερέψουν την κατάσταση ή ότι θα διακινδυνεύσουν να γίνουν το επόμενο θύμα. Ο φόβος των παρισταμένων, είναι το πιο μεγάλο εμπόδιο στην επιτυχία των στρατηγικών παρέμβασης και πρόληψης.Συχνά οι πράξεις της σχολικής βίας και του εκφοβισμού πραγματοποιούνται παρουσία μιας μεγάλης ομάδας μαθητών, τους παριστάμενους - παρατηρητές. Σε πολλές περιπτώσεις, οι παρατηρητές δίνουν την παραίσθηση ότι ο δράστης έχει την υποστήριξη της παρούσας πλειοψηφίας, στους οποίους ο δράστης ενσταλάζει το φόβο του να «μιλήσου προς τα έξω» Παρά το ότι πολλοί από τους παριστάμενους μαθητές δεν συμφωνούν με τις πρακτικές της βίας και του εκφοβισμού, πολύ λίγοι είναι αυτοί που θα επέμβουν να υπερασπίσουν το θύμα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι παριστάμενοι επιλέγουν να μην επέμβουν. Ανησυχούν ότι θα χειροτερέψουν την κατάσταση ή ότι θα διακινδυνεύσουν να γίνουν το επόμενο θύμα. Ο φόβος των παρισταμένων, είναι το πιο μεγάλο εμπόδιο στην επιτυχία των στρατηγικών παρέμβασης και πρόληψης.
Το συνηθέστερο συναίσθημα τους είναι ο φόβος μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο τους. Μήπως πληγωθούν η έστω μια αντίδραση τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις και για αυτό ακριβώς το λόγο μένουν αδρανείς παρατηρητές εφόσον αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα. Όσοι μαθητές μένουν αμέτοχοι νιώθουν ενοχές , επειδή δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τα θύματα. Επιπλέον νιώθουν πολύ μεγάλη ανασφάλεια με το σχολικό τους περιβάλλον. Αυτό φυσικά τους δημιουργεί την άμεση ανάγκη να νιώσουν ότι το σχολείο νοιάζεται για την ασφάλεια τους. Σε περίπτωση που δεν θα τα παρέχει αυτά το σχολείο το παιδί θα αρχίσει να φέρεται μια φαινόμενα βίας.
Σημαντικό πρόσωπο, εκτός από τα δύο βασικά πρόσωπα είναι το πρόσωπο του παρατηρητή που επιτρέπει από αδιαφορία να εκτυλίσσονται τέτοια περιστατικά ή που φοβάται να τα αποτρέψει από φόβο μήπως και ο ίδιος υποστεί παρόμοια συμπεριφορά ως αντίποινα. Ο μαθητής που είναι αμέτοχος παρατηρητής δεν αξιολογεί πάντα ως αρνητική και ως μη αποδεκτή την εκδήλωση σχολικής βίας, και κάποιες φορές μάλιστα του προκαλούν ευχαρίστηση τέτοια συμβάντα, δεν αντιδρούν διότι δεν θεωρούν ότι γίνεται κάτι κακό, δεν αντιδρούν διότι το διασκεδάζουν οι ίδιοι, δεν αντιδρούν διότι «του/της άξιζε», φράση που λένε για το πρόσωπο που υπέστη βία.
Από την Εταιρεία Ψυχοκινητικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ)
Η ψυχολογία των παρατηρητών δεν είναι και τόσο καλή μετά από ένα συμβάν βίας στο σχολείο κάποια από αυτά είναι:1ον υποστηρίζουν το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας. 2ον απομακρύνονται από τη σκηνή και κάνουν ότι δεν είδαν τίποτα. 3ον τρομοκρατούνται, «παγώνουν». 4ον δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν παίρνουν θέση. Τέλος προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια.
Τα παιδιά που παρεμβαίνουν για να βοηθήσουν το θύμα έχουν ξεκάθαρη άποψη κατά του εκφοβισμού και της βίας, υψηλό βαθμό αίσθησης και αλληλεγγύης, εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στους ενήλικες, ενώ συνάμα πιστεύουν ότι η παρέμβασή τους μπορεί να βοηθήσει, κάτι που βασίζεται σε προηγούμενες εμπειρίες τους.
Η επίδραση των θεατών είναι σημαντική, είτε ενθαρρύνουν τον δράστη, είτε απλά παρακολουθούν. Το να μην κάνουν τίποτα οι μαθητές-παρατηρητές σημαίνει ότι λειτουργούν ως «σιωπηλοί χειροκροτητές». Η παρατηρητές γίνονται υποστηρικτές του θύματος δημιουργώντας δίκτυα αλληλεγγύης, φιλίας και αλληλοϋποστήριξης προς τον τελευταίο.
Οι παρατηρητές κατακλύζονται από ποικίλα συναισθήματα κατά τη διάρκεια περιστατικών βίας. Όσον αφορά τους παρατηρητές , οι συνέπειες πέρα από σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη.
Αυτή η μεγάλη κατηγορία των μαθητών που παρίστανται σε περιστατικά εκφοβισμού αξίζει την προσοχή, τη μελέτη και την παρεμβατική δράση μας.
Τα παιδία παρατηρητές
Έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν και να κάνουν κατάχρηση αλκοόλης ή άλλων ναρκωτικών.
‘Έχουν αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της κατάθλιψη και το άγχος.
Είναι πιο πιθανόν να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο.
Αντιδράσεις παρατηρητών
Εκτός από την ψυχολογία των παρατηρητών υπάρχουν και οι αντιδράσεις. Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού μπορεί να αντιδράσουν στο περιστατικό με τους εξής τρόπους:
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
Μαρία Παναγιωτάκη (2012).Απλοί θεατές της βίας; Απλώς, σιωπηλοί χειροκροτητές! ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://symvstathmos.wordpress.com/2012/12/09/%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%BF%CE%AF-%CE%B8%CE%B5%CE%B1%CF%84%CE%AD%CF%82-%CE%B2%CE%AF%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CE%B1%CF%80%CE%BB/
(20/01/2012).Η βία στο σχολείο και η αντιμετώπιση της . ΑΝΑΚΛΗΣΗ:https://sciencearchives.wordpress.com/2012/01/20/%CE%AF-%CE%AF-%CF%8E-t/ (22/05/2011).Bullying: εκφοβισμός και βία - Το ελληνικό σχολείο - Ο αμέτοχος παρατηρητής σκηνών σχολικής βίας
ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://www.greekschools.net/psyxologia/bullying-ekfobismos-kai-bia-to-ellhniko-sxoleio/o-ametoxos-parathrhths-skhnwn-sxolikhs-bias
( No date).ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ
ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://www.serresparatiritis.gr/index.php?page=description&article_id=7482 Γκάτσα Τατιανή (28 Ιουλίου 2013). ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ KAI ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://antibull-ipeir.blogspot.gr/
ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΑΝΤΑΗ KΑΙ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ
Το συνηθέστερο συναίσθημα τους είναι ο φόβος μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο τους. Μήπως πληγωθούν η έστω μια αντίδραση τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις και για αυτό ακριβώς το λόγο μένουν αδρανείς παρατηρητές εφόσον αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα. Όσοι μαθητές μένουν αμέτοχοι νιώθουν ενοχές , επειδή δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τα θύματα. Επιπλέον νιώθουν πολύ μεγάλη ανασφάλεια με το σχολικό τους περιβάλλον. Αυτό φυσικά τους δημιουργεί την άμεση ανάγκη να νιώσουν ότι το σχολείο νοιάζεται για την ασφάλεια τους. Σε περίπτωση που δεν θα τα παρέχει αυτά το σχολείο το παιδί θα αρχίσει να φέρεται μια φαινόμενα βίας.
Σημαντικό πρόσωπο, εκτός από τα δύο βασικά πρόσωπα είναι το πρόσωπο του παρατηρητή που επιτρέπει από αδιαφορία να εκτυλίσσονται τέτοια περιστατικά ή που φοβάται να τα αποτρέψει από φόβο μήπως και ο ίδιος υποστεί παρόμοια συμπεριφορά ως αντίποινα. Ο μαθητής που είναι αμέτοχος παρατηρητής δεν αξιολογεί πάντα ως αρνητική και ως μη αποδεκτή την εκδήλωση σχολικής βίας, και κάποιες φορές μάλιστα του προκαλούν ευχαρίστηση τέτοια συμβάντα, δεν αντιδρούν διότι δεν θεωρούν ότι γίνεται κάτι κακό, δεν αντιδρούν διότι το διασκεδάζουν οι ίδιοι, δεν αντιδρούν διότι «του/της άξιζε», φράση που λένε για το πρόσωπο που υπέστη βία.
Από την Εταιρεία Ψυχοκινητικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ)
Η ψυχολογία των παρατηρητών δεν είναι και τόσο καλή μετά από ένα συμβάν βίας στο σχολείο κάποια από αυτά είναι:1ον υποστηρίζουν το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας. 2ον απομακρύνονται από τη σκηνή και κάνουν ότι δεν είδαν τίποτα. 3ον τρομοκρατούνται, «παγώνουν». 4ον δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν παίρνουν θέση. Τέλος προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια.
Τα παιδιά που παρεμβαίνουν για να βοηθήσουν το θύμα έχουν ξεκάθαρη άποψη κατά του εκφοβισμού και της βίας, υψηλό βαθμό αίσθησης και αλληλεγγύης, εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στους ενήλικες, ενώ συνάμα πιστεύουν ότι η παρέμβασή τους μπορεί να βοηθήσει, κάτι που βασίζεται σε προηγούμενες εμπειρίες τους.
Η επίδραση των θεατών είναι σημαντική, είτε ενθαρρύνουν τον δράστη, είτε απλά παρακολουθούν. Το να μην κάνουν τίποτα οι μαθητές-παρατηρητές σημαίνει ότι λειτουργούν ως «σιωπηλοί χειροκροτητές». Η παρατηρητές γίνονται υποστηρικτές του θύματος δημιουργώντας δίκτυα αλληλεγγύης, φιλίας και αλληλοϋποστήριξης προς τον τελευταίο.
Οι παρατηρητές κατακλύζονται από ποικίλα συναισθήματα κατά τη διάρκεια περιστατικών βίας. Όσον αφορά τους παρατηρητές , οι συνέπειες πέρα από σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη.
Αυτή η μεγάλη κατηγορία των μαθητών που παρίστανται σε περιστατικά εκφοβισμού αξίζει την προσοχή, τη μελέτη και την παρεμβατική δράση μας.
Τα παιδία παρατηρητές
Έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν και να κάνουν κατάχρηση αλκοόλης ή άλλων ναρκωτικών.
‘Έχουν αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της κατάθλιψη και το άγχος.
Είναι πιο πιθανόν να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο.
Αντιδράσεις παρατηρητών
Εκτός από την ψυχολογία των παρατηρητών υπάρχουν και οι αντιδράσεις. Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού μπορεί να αντιδράσουν στο περιστατικό με τους εξής τρόπους:
- Αποτροπιασμός για τους θύτες
- Λύπη για τα θύματα
- Κάποια άλλα απομακρύνονται κάνοντας πως δεν είδαν τίποτα
- Άλλα τρομοκρατούνται και κάθονται ακίνητα
- Κάποιοι επεμβαίνουν και κάποιοι δεν επεμβαίνουν στο να βοηθήσουν τον θύμα αποδοκιμάζοντας τον θύτη
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
Μαρία Παναγιωτάκη (2012).Απλοί θεατές της βίας; Απλώς, σιωπηλοί χειροκροτητές! ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://symvstathmos.wordpress.com/2012/12/09/%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%BF%CE%AF-%CE%B8%CE%B5%CE%B1%CF%84%CE%AD%CF%82-%CE%B2%CE%AF%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CE%B1%CF%80%CE%BB/
(20/01/2012).Η βία στο σχολείο και η αντιμετώπιση της . ΑΝΑΚΛΗΣΗ:https://sciencearchives.wordpress.com/2012/01/20/%CE%AF-%CE%AF-%CF%8E-t/ (22/05/2011).Bullying: εκφοβισμός και βία - Το ελληνικό σχολείο - Ο αμέτοχος παρατηρητής σκηνών σχολικής βίας
ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://www.greekschools.net/psyxologia/bullying-ekfobismos-kai-bia-to-ellhniko-sxoleio/o-ametoxos-parathrhths-skhnwn-sxolikhs-bias
( No date).ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ
ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://www.serresparatiritis.gr/index.php?page=description&article_id=7482 Γκάτσα Τατιανή (28 Ιουλίου 2013). ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ KAI ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΑΝΑΚΛΗΣΗ:http://antibull-ipeir.blogspot.gr/
ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΑΝΤΑΗ KΑΙ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ